در رابطه با چیدمان اتاق کار کامپیوتر یا همان آشنایی با آرگونومی کار با کامپیوتر، نکات مهمی وجود دارد که بهتر است ابتدا به این موضوع بپردازیم که اصولا ارگونومیک چیست؟

 Ergonomic: ارگونومیک شاخه ای از علم مهندسی است که به طراحی ابزار و لوازمی برای حفظ سلامت فیزیکی بدن انسان در هنگام کار می پردازد.

درد: غالبا در اثر حفظ مداوم یک حالت نادرست قرارگیری بدن ایجاد می شود. مثال های رایج آن شامل : تایپ همزمان با صحبت تلفنی با نگه داشتن گوشی تلفن در گودی گردن، چرخاندن مداوم سر از چپ به راست هنگام تایپ از روی یک متن و نگاه کردن به صفحه کامپیوتر و یا نشستن به مدت طولانی.

میز کار کامپیوتر: یکی از شاخص های استقرار تجهیزات، میزکار کامپیوتر است. میزکار را می توان به سه قسمت تقسیم کرد:

 ناحیه اول: ناحیه ای که به ندرت از آن استفاده می شود(قسمت عقب سطح میز کار)

 ناحیه دوم: ناحیه ای که گه گاه از آن استفاده می شود(قسمت وسط سطح میزکار)

 ناحیه سوم: ناحیه ای که همواره از آن استفاده می شود(قسمت جلوی سطح میزکار)

نحوه استقرار میزکار کامپیوتر: ناحیه اول یا قسمت اول که سطح انتهایی میزکار است و به ندرت از آن استفاده می شود، مکانی است که فقط جهت نمایش است. اشیایی همچون مانیتور، عکس، ساعت، گلدان، جای مداد و خودکار، بلندگو یا اسپیکر، در این ناحیه قرار می گیرند.

ناحیه یا قسمت دوم، سطح میانی میزکار است. در این ناحیه، اشیایی قرار می گیرند که گه گاه از آنها استفاده می شود؛ لوازمی همچون تلفن، ماشین حساب و ... ناحیه یا قسمت سوم، سطح آغازین یا جلویی میزکار است. در این منطقه، ادواتی قرار می گیرند که همواره کاربرد دارند ؛ ادواتی همچون کیبورد، ماوس و ماوس پد.

در مورد میزکار، ذکر این نکته الزامی است که میزهایی که صفحات جداگانه ای برای صفحه کلید و ماوس دارند، به هیچ عنوان مناسب کار کاربران نیستند، زیرا استقرار مانیتور و کیبورد بر روی آنها، بر روی یک سطح نبوده و همین مسئله می تواند در دراز مدت سبب بروز برخی از مشکلات فیزیکی شود. ضمن اینکه در اینگونه میزها، معمولا کیس کامپیوتر در قسمت نزدیک به زمین قرار دارد که سبب می شود اولا از دسترس مستقیم کاربر دور بوده و ضمنا در رابطه با ضربات فیزیکی و گرد و خاک نیز آسیب پذیر باشد.

نحوه استقرار مانیتور: همانطور که در بخش قبلی نیز توضیح داده شد، مانیتور باید به صورتی استقرار یابد که ابتدا در ناحیه اول باشد، و دیگر اینکه دقیقا روبروی صورت باشد. به گونه ای که هنگام کار با آن، بتوان بالاترین نقطه مانیتور را مشاهده کرد یا به عبارتی دیگر، چشم کاربر به موازات بالاترین قسمت مانیتور باشد و فاصله مانیتور از چشم کاربر نیز بین 40 تا 70 سانتی متر باشد.

نحوه استقرار صفحه کلید: ذکر این نکته بسیار مهم است که صفحه کلید هرگز نباید در ارتفاعی بالاتر یا پایین تر از سطح میزکار باشد (عیبی که در میزکارهای چند تکه وجود دارد). به عبارت دیگر، صفحه کلید باید دقیقا روی میز کار و در قسمت سوم و روبه روی مانیتور باشد. در این حالت زاویه بین بازو و ساعد در هنگام کار نباید از 90 درجه تجاوز کند. نکته دیگر در مورد صفحه کلید، نحوه استقرار مچ دست ها روی آن است.

به عبارتی خیلی مهم است که هر دو مچ کاملا به موازات هم روی صفحه کلید به نحوی قرار بگیرند که هر یک سهمی از صفحه کلید را به گونه مساوی تقسیم کنند.

در حقیقت جمع شدن مچ دست به سمت داخل یا خارج، هرگز اصولی نیست. زاویه گرفتن کف دست از مچ نیز باعث آسیب خواهد شد. نکته بسیار مهم و قابل اشاره، این است که دیده شده بسیاری از کاربران، پایه های زیر صفحه کلید را باز می کنند تا به کیبورد زاویه بدهند؛ این کار بدترین حالت برای مچ دست است.

بهترین حالت برای کیبورد آن است که صفحه کلید، کمترین زاویه را داشته باشد.

نحوه استقرار ماوس: این قطعه، مانند صفحه کلید یا همان کیبورد، بیشترین کاربرد را دارد. ضمن اینکه محل استقرار آن برای کاربران چپ دست، در سمت چپ و برای کاربران راست دست، در سمت راست و در ناحیه سوم است. همچنین مشاهده شده که بسیاری از کاربران، ماوس و ماوس پد را در ناحیه دوم میز قرار می دهند و این باعث می شود که زاویه بین بازو و ساعد، بیش از 90 درجه شود. در مورد مچ دست نیز به این نکته باید اشاره کرد که هنگام کار با ماوس، دست بایستی با ماوس در یک امتداد باشد. یعنی خم شدن مچ به سمت چپ یا راست یا بالا و پایین، صحیح نیست.

محل استقرار انگشتان روی ماوس نیز به این قرار است که سه انگشت وسطی بر روی ماوس و انگشت های شست و کوچک، در دوطرف ماوس قرار می گیرند.

صندلی کامپیوتر: یک نکته مهم و اساسی اینکه، برخی از عزیزان پس از خریداری یک کامپیوتر در منزل یا محیط کار، به منظور صرفه جویی اقتصادی، اقدام به خرید صندلی کامپیوتر یا صندلی مهندسی نمی کنند و از صندلی معمولی منزل بهره می برند.

این موضوع وقتی خطرناک می شود که از صندلی چوبی و صندلی ایستا و غیر متحرک بهره می برید. اگر از نگاه اقتصادی به این موضوع نگاه می کنید، مطمئن باشید با استفاده از صندلی های چوبی و غیر استاندارد، درآینده خدای ناکرده دچار بیماری های ستون فقرات و مفصلی خواهید شد که علاوه بر اعمال هزینه های گزاف درمانی؛ دردهای غیرقابل علاجی را نصیب خود خواهید نمود.

به خصوص اگر در روز بیش از 2 ساعت در مقابل کامپیوتر و بر روی چنین صندلی هایی می نشینید. پس توصیه اکید می شود در هنگام خرید کامپیوتر، یک میز و صندلی مخصوص کامپیوتر خریداری کنید که علاوه بر ایجاد زیبایی و ظرافت در مبلمان محل کار و منزل و یا اتاق شخصی، باعث جلوگیری از بیماری های خطرناک ناشی از کار با کامپیوتر می شود.

توجه داشته باشید، صندلی شما باید متحرک و دوار و با پایه چرخدار باشد. ارتفاع صندلی نیز قابل تغییر باشد تا براساس قد و طول بدن شما و نسبت آن با طول دست هایتان، به گونه ای تنظیم گردد که به راحتی با صفحه کلید کامپیوتر کار نموده و صفحه نمایشگر را رویت کنید.

همچنین می بایست صندلی براساس وزن شما، دارای مفصل هایی باشد که بتوانید حرکات شما را تنظیم کند.

پشتی صندلی باید به صورتی طراحی شده باشد که از بروز کمر درد و دردهای مفصلی جلوگیری کند محل نشستن آن قابل تنظیم به جلو و عقب باشد. در عین حال محل نشستن آن از جنسی باشد که قابل سرخوردن نباشد.

این صندلی حداق باید 5 پایه باشد(تعداد بیشتر بهتر است) و قابلیت چرخش 360 درجه داشته باشد. نکته مهم آنکه صندلی هایی که بدون تکیه گاه هستند برای دست هستند، مناسب تر از انواع دارای تکیه گاه هستند و در استقرار و نحوه نشستن و قرارگیری دست های شما با زاویه مناسب با میز و صفحه کلید، تاثیر مثبت دارند.

ضمنا چگونگی تنظیم صندلی کامپیوتر هم قابل تامل است که باید به صورت جدی مورد بازنگری قرار گیرد.

»مرحله اول: درست روبروی صندلی بایستید. در این حالت زانوها باید با محل نشستن در یک راستا باشند. به عبارتی، زانوها با محل نشستن تماس داشته باشد. در این حالت محل نشستن تنظیم شده است.

»مرحله دوم: روی صندلی بنشینید. در این حالت قسمت داخلی زانو با لبه صندلی، بایستی به اندازه یک مشت جمع شده کاربر، فاصله داشته باشد. توجه داشته باشید که زانو بایستی زاویه ای حدودا 90 درجه بین ساق و ران داشته باشد.

»مرحله سوم: تکیه گاه یا پشتی باید به نحوی تنظیم شود که دقیقا قسمت انحنا یا تورفتگی کمر را پر کند.

اگر هریک از این سه مرحله تنظیم نبود، در صورت اینکه صندلی کاربر دارای شرط ذکر شده باشد، به راحتی می توان آن را تنظیم کرد.

همچنین هنگام نشستن، کف پاها باید به طور کامل روی سطح زمین قرار بگیرد. در این حالت در حالی که دست ها از دو طرف به سمت پایین نگه داشته شده است، آرنج ها باید با سطح میز در یک امتداد باشند و حتی الامکان هیچ چیزی را زیر پاها نباید قرار داد.

اما اگر با توجه به موارد یاد شده، اختلاف سطحی پیش آمد، می توان از یک کتاب عریض یا یک سطح مسطح عریض برای زیر پاها استفاده کرد که این سطح عریض، حتما باید از عرض هردو پا بیشتر باشد(دوبرابر سطح هردو پا ). لازم به توضیح است که سطح مسطح فوق، نباید هیچ زاویه ای داشته باشد.

همچنین به عنوان یک اصل کلی، هنگام کار با کامپیوتر، گردن خود را راست نگهدارید و شانه را عقب بدهید. قوز کردن هنگام کار طولانی با کامپیوتر، سبب دردهای گردن و شانه ها می شود و با گذشت مدت زمانی، شخص را به تدریج دچار عارضه خمیدگی و قوز پشت خواهد ساخت.

نکاتی که برشمردیم، از جمله مهمترین مواردی هستند که در صورت رعایت آنها، می توانید با آسودگی، خود و فرزندانتان، بدون هراس در رابطه با از دست دادن سلامتی، ساعت ها با کامپیوتر کار کنید و از مسائل و عوارضی که برشمرده شدند، در امان بمانید